Côn Đảo – Một Nơi Đặc Biệt Trong Lịch Sử Việt Nam

Là một nhà báo, tôi đã từng đến nhiều địa danh lịch sử, nhưng Côn Đảo luôn là một nơi đặc biệt. Nơi đây không cần lời giới thiệu hay sắc màu tô điểm để trở nên linh thiêng. Chỉ cần một bước chân đặt xuống, một làn gió biển mặn mòi thoảng qua, là đã thấy lòng trùng xuống, tim nhói lên một niềm kính phục và biết ơn vô hạn. Côn Đảo là nơi từng tấc đất, từng nắm cát, từng con sóng cũng mang trong mình một câu chuyện bi hùng về lòng yêu nước, sự hy sinh và niềm tin son sắt vào ngày mai hòa bình.

Ngày 26/7, tôi có cơ hội đặt chân lên đặc khu thiêng liêng này để tham dự Lễ tri ân các anh hùng, liệt sĩ tại Côn Đảo. Cùng hàng trăm đại biểu, người dân, cựu chiến binh và những người con xa xứ trở về, chúng tôi đã dâng nén hương thành kính tại Nghĩa trang Hàng Keo, Nghĩa trang Hàng Dương, những nơi được xem là “bàn thờ Tổ quốc” giữa biển khơi. Khó có thể diễn tả được cảm xúc của tôi lúc đứng lặng lẽ nghiêng mình trước những ngôi mộ – phần lớn là chưa biết tên – những người con ưu tú của đất mẹ đã ngã xuống trong bóng tối của ngục tù, trong nỗi đau không tên, để góp phần cho ánh sáng tự do được thắp lên cho hôm nay.

Những nén nhang, ngọn nến bập bùng trong gió như là hơi thở của quá khứ vọng về, nhắc nhở chúng ta rằng, để có được những ngày bình yên này, máu xương đã từng đổ xuống biết bao nhiêu. Khi ánh chiều buông xuống, tôi cảm nhận như đất trời lặng im để lắng nghe lời tri ân, để chứng kiến sự tiếp nối thiêng liêng giữa các thế hệ. Những giọt nước mắt âm thầm rơi xuống không chỉ là của nỗi đau, mà còn là của lòng biết ơn và niềm tự hào vô hạn. Bởi vì trong nơi tưởng như là chốn tận cùng ấy, lại chính là điểm khởi đầu của những điều cao cả nhất – tình yêu đất nước, lòng hy sinh vô điều kiện, và khát vọng độc lập, tự do.

Đêm xuống, tôi tham dự chương trình nghệ thuật “Côn Đảo – Bản hùng ca bất tử” – một khúc tráng ca không chỉ kể về quá khứ mà còn lay động trái tim từng người bằng sức mạnh của nghệ thuật, của âm nhạc, của những ký ức chưa bao giờ nguôi ngoai trong tâm thức dân tộc. Dưới vòm trời đầy sao, tiếng nhạc vang lên như tiếng vọng của những linh hồn anh hùng đang trở về.

Tôi đặc biệt xúc động với ca khúc “Viết tiếp câu chuyện hòa bình”, một bài hát không quá ồn ào, nhưng từng câu từng chữ lại đào sâu vào ký ức, gọi dậy bao hình ảnh hào hùng: “Cha ông ta ngày xưa ngã xuống, để cho đời ta ngày sau đổi lấy hòa bình. Giữa khói binh ai cũng nguyện lòng hy sinh… Để cho đất nước yên vui từ đó. Để cho đỏ thắm màu cờ tự do. Để những tiếng cười vang khắp nơi từ ngày chiến thắng”.

Tôi đã nghe nhiều bản hùng ca về chiến tranh, về sự hy sinh và hòa bình. Nhưng lần này, giữa không gian thiêng liêng Côn Đảo, nơi hàng vạn chiến sĩ cách mạng từng bị giam cầm, tra tấn và hy sinh, những câu hát ấy bỗng mang một chiều sâu đặc biệt. Đó không còn là ca từ – mà là lời nhắn gửi từ quá khứ, là nhịp đập của lịch sử vọng về hiện tại.

Côn Đảo không chỉ là một địa danh. Côn Đảo là ký ức, là biểu tượng, là chứng nhân. Côn Đảo là nơi lưu giữ những nỗi đau tận cùng nhưng cũng là nơi phát ra ánh sáng rực rỡ nhất của tinh thần bất khuất, nơi “tử vì sinh, mất vì còn, chịu đựng để chiến thắng”.

Tôi xúc động khi nghĩ về những người tù không án – những người dám đứng lên vì lý tưởng cao cả dù biết rằng con đường phía trước là bóng tối nhà tù, là roi vọt, là đòn tra tấn, và có thể là cái chết không tên, không tuổi. Tôi nghĩ về những nữ chiến sĩ kiên cường nơi “chuồng cọp” Côn Đảo, nơi họ vẫn giữ trọn khí tiết, vẫn hát giữa đau thương, vẫn tin vào ngày mai.

Và tôi cũng nghĩ đến những người trẻ hôm nay – thế hệ sinh ra trong hòa bình, lớn lên trong nhịp sống sôi động và tự do. Liệu chúng ta đã hiểu hết giá trị của hòa bình, của độc lập? Liệu chúng ta có đang viết tiếp câu chuyện của cha ông bằng hành động thiết thực, bằng ý chí vươn lên, bằng khát vọng xây dựng đất nước hùng cường?

Đi giữa đêm Côn Đảo, tôi thấy những ngọn nến nhỏ được đặt trước mỗi phần mộ. Ánh nến lung linh soi rọi khuôn mặt trầm ngâm của những người đến viếng. Mỗi ngọn nến như là một lời hứa âm thầm – rằng chúng tôi sẽ không quên, sẽ sống xứng đáng, sẽ tiếp tục hành trình mà các anh, các chị đã khởi đầu bằng máu và nước mắt.

Nơi đây, thời gian dường như ngưng đọng. Sự ồn ào của thế giới hiện đại bị để lại phía sau cánh cổng nghĩa trang. Ở đây, chỉ có tiếng gió biển thổi qua rừng dương, tiếng lá cây xào xạc như lời thì thầm của những linh hồn bất tử. Ở đây, tôi cảm thấy sự gần gũi với lịch sử hơn bao giờ hết – không phải qua sách vở, mà qua chính từng bước chân, từng nhịp tim, từng giọt nước mắt lặng lẽ.

Tôi xúc động đặc biệt khi được trò chuyện với một nữ cựu tù chính trị năm xưa, nay đã ngoài 80 tuổi nhưng vẫn giữ nét cương nghị của một thời không khuất phục. Cô kể lại những ngày tháng bị biệt giam trong phòng tối, chỉ có tiếng rít của roi điện và tiếng gió biển rít qua song sắt làm bạn. Cô kể, bằng giọng đều đều, không một lời oán trách, rằng những người con gái tuổi đôi mươi năm ấy đã cắn răng chịu đựng mọi cực hình chỉ để giữ lại một điều: lòng tin. “Chúng tôi không sợ chết, chỉ sợ Tổ quốc không độc lập” cô nói, mắt nhìn xa xăm về phía Nghĩa trang Hàng Dương.

Tôi lặng đi. Trong đôi mắt già nua ấy không chỉ là nỗi đau, mà là ánh sáng của tự do. Sự kiên cường của những người phụ nữ như cô không chỉ là biểu tượng, mà là minh chứng sống cho sức mạnh tinh thần Việt Nam. Tôi nghĩ, nếu ai đó hỏi đâu là sức mạnh mềm lớn nhất của dân tộc ta, thì chính là những con người như cô – những người đã biến đau thương thành khí phách, và biến tù ngục thành biểu tượng bất khuất.

Nghe cô nói, tôi nghĩ rằng thế hệ hôm nay có một trách nhiệm thiêng liêng: ghi nhớ và tri ân. Tri ân không chỉ là những bông hoa, nén hương vào mỗi dịp 27/7, mà còn là sự nỗ lực không ngừng trong hiện tại – xây dựng một đất nước giàu mạnh, một xã hội công bằng, một tương lai đáng sống cho mọi người dân.

Tôi tin rằng, chính từ những nơi như Côn Đảo – nơi thử thách con người đến tận cùng – đã sinh ra những giá trị vĩnh cửu. Ở đây, tôi không chỉ thấy cái chết, mà thấy sự sống vĩnh hằng của lòng yêu nước. Tôi không chỉ thấy ngục tù, mà thấy niềm tin mãnh liệt vào một ngày mai.

Tuổi trẻ phường Đống Đa, Hà Nội, đã thể hiện tinh thần xung kích và tình nguyện cao đẹp trong việc tri ân những người anh hùng và hỗ trợ các đối tượng chính sách. Hướng tới kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh, liệt sĩ, Đoàn Thanh niên phường Đống Đa đã phối hợp với các đơn vị để tổ chức chuỗi hoạt động ý nghĩa, thiết thực.

Đầu tiên, các bạn trẻ đã ra quân vệ sinh môi trường và làm đẹp cảnh quan tại 4 Nhà bia tưởng niệm liệt sĩ trên địa bàn phường, bao gồm Nhà bia tưởng niệm Liệt sĩ phường Trung Liệt cũ, Nhà bia tưởng niệm Liệt sĩ Phường Nam Đồng cũ, Nhà bia tưởng niệm Liệt sĩ phường Láng Hạ cũ và Nhà bia tưởng niệm Liệt sĩ phường Thịnh Quang cũ. Các hoạt động này không chỉ là công việc vệ sinh thông thường mà còn là một bài học giáo dục truyền thống sâu sắc về lòng biết ơn và sự hy sinh của các anh hùng liệt sĩ.

Bạn Nguyễn Quang Anh, Học viện Thanh Thiếu niên Việt Nam, cho biết rằng đây là cách họ thể hiện lòng biết ơn chân thành nhất đến những người đã hy sinh xương máu để có được cuộc sống hòa bình hôm nay. “Chúng tôi muốn thông qua các hoạt động này để giáo dục cho thế hệ trẻ về truyền thống lịch sử và lòng yêu nước, từ đó tiếp tục phát huy tinh thần xung kích và tình nguyện trong việc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.”

Bên cạnh đó, Đoàn Thanh niên phường Đống Đa còn chủ động phối hợp với các đơn vị đồng hành triển khai nhiều chương trình ý nghĩa khác nhằm hỗ trợ các đối tượng chính sách. Dự kiến, 23 suất quà sẽ được trao tận tay các thương bệnh binh, cựu thanh niên xung phong có hoàn cảnh khó khăn trên địa bàn. Đặc biệt, vào ngày 25/7 tới, một chương trình khám bệnh và chăm sóc sức khỏe miễn phí sẽ được tổ chức tại Bệnh viện Đa khoa Đống Đa, dành riêng cho các đối tượng chính sách.

Phó Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc, Bí thư Đoàn phường Đống Đa Nguyễn Mai Anh cho biết rằng họ mong muốn những hành động của mình không chỉ dừng lại ở việc tưởng nhớ mà còn phải mang lại giá trị thiết thực, sẻ chia gánh nặng với các gia đình chính sách. “Chúng tôi hy vọng rằng những hoạt động này sẽ góp phần giúp đỡ các đối tượng chính sách, đồng thời giáo dục cho thế hệ trẻ về truyền thống lịch sử và lòng yêu nước.”

Ngoài ra, tuổi trẻ phường Đống Đa còn chú trọng đến việc giáo dục thế hệ mầm non bằng cách mở lớp dạy tiếng Anh miễn phí dành cho con em cựu thanh niên xung phong có hoàn cảnh khó khăn. Đây là một hoạt động thiết thực, thể hiện sự quan tâm và chăm sóc của Đoàn Thanh niên phường Đống Đa đối với thế hệ trẻ.

Trước đó, Đoàn Thanh niên phường Đống Đa cũng đã phối hợp cùng Đoàn Thanh niên trường Đại học Thủy Lợi và Chi đoàn cơ sở 68 tổ chức ‘Ngày Chủ nhật xanh’ lần thứ IV năm 2025, triển khai mạnh mẽ phong trào thi đua ‘Sáng – xanh- sạch -đẹp’ trên toàn địa bàn. Các tình nguyện viên đã tập trung vào 4 tuyến phố xuyên tâm của phường, tích cực bóc xóa quảng cáo, rao vặt trái phép dán bẩn trên tường, cột điện, trả lại vẻ mỹ quan cho đô thị và đẩy mạnh công tác vệ sinh môi trường, thu gom rác thải.

Có thể thấy, tuổi trẻ phường Đống Đa đã thể hiện tinh thần xung kích và tình nguyện cao đẹp trong việc tri ân những người anh hùng và hỗ trợ các đối tượng chính sách. Các hoạt động ý nghĩa này không chỉ mang lại giá trị thiết thực mà còn giáo dục cho thế hệ trẻ về truyền thống lịch sử và lòng yêu nước.