Hàng trăm tấn thanh long, ớt, đậu bắp của Việt Nam hiện đang bị mắc kẹt tại các kho lạnh do không thể xuất khẩu sang Liên minh châu Âu (EU) vì vướng mắc về thủ tục cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm.

Vướng mắc này xuất phát từ việc Thông tư 12/2025/TT-BNNMT có hiệu lực từ ngày 1-7-2025, chuyển trách nhiệm cấp phép từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường sang Sở An toàn thực phẩm các địa phương. Tuy nhiên, Sở An toàn thực phẩm tại các địa phương, trong đó có Sở An toàn thực phẩm TPHCM, cho biết chưa có đủ căn cứ pháp lý để cấp giấy chứng nhận này do sự không rõ ràng trong quy định pháp luật. Điều này đã gây ra tình trạng tê liệt trong việc xuất khẩu hàng hóa của các doanh nghiệp Việt Nam.

Cụ thể, từ đầu tháng 7 đến nay, nhiều lô hàng như thanh long, ớt, đậu bắp bị mắc kẹt không xuất được sang EU vì thiếu giấy chứng nhận an toàn thực phẩm. Hiệp hội Hồ tiêu và Cây gia vị Việt Nam cho biết có khoảng 250 tấn hàng gia vị trị giá 2,4 triệu USD đang chờ cấp phép. Tại tỉnh Bình Thuận, hàng trăm tấn thanh long xuất khẩu đang bị hư hỏng do thời gian lưu kho quá lâu.

Trước đây, trách nhiệm cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm cho sản phẩm có nguồn gốc thực vật xuất khẩu thuộc về Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Tuy nhiên, với quy định mới, trách nhiệm này được chuyển về cho địa phương quản lý. Trong khi đó, cơ quan chức năng tại địa phương chưa sẵn sàng để thực hiện nhiệm vụ mới này.

Tại hội nghị tổ chức ngày 29-7 giữa Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) với các địa phương, vấn đề cấp phép vẫn chưa được giải quyết. Việc chậm cấp giấy chứng nhận không chỉ gây thiệt hại trực tiếp cho doanh nghiệp mà còn ảnh hưởng đến uy tín và thương hiệu của họ.

Câu chuyện này đặt ra yêu cầu về nguyên tắc “trong suốt về mặt kỹ thuật” trong quản lý nhà nước. Các cơ quan chức năng cần đảm bảo rằng việc thay đổi trong hệ thống quản lý không ảnh hưởng đến hoạt động của doanh nghiệp. Phân định trách nhiệm và sửa chữa văn bản là việc nội bộ của các đơn vị được Chính phủ giao nhiệm vụ và không nên để việc này kéo dài gây hậu quả cho doanh nghiệp.

Như vậy, để tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, các cơ quan chức năng cần khẩn trương rà soát, hoàn thiện các quy định pháp luật và quy trình cấp phép, đảm bảo việc cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm cho sản phẩm xuất khẩu được thực hiện thuận lợi, không gây gián đoạn cho hoạt động xuất khẩu của doanh nghiệp. Đồng thời, cần có các giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp trong việc khắc phục hậu quả của việc chậm cấp phép, nhằm giảm thiểu thiệt hại và duy trì uy tín của doanh nghiệp trên thị trường quốc tế.

Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 214/NQ-CP ngày 23/7/2025 về Kế hoạch hành động nhằm thúc đẩy tạo lập dữ liệu phục vụ chuyển đổi số toàn diện. Mục tiêu cốt lõi của kế hoạch này là xây dựng và triển khai đồng bộ kiến trúc hệ thống và nền tảng dùng chung trên toàn bộ hệ thống chính trị, từ Trung ương đến địa phương. Điều này nhằm đảm bảo kết nối, liên thông và chia sẻ dữ liệu thông suốt giữa các cơ quan.

Kế hoạch đặt ra mục tiêu cụ thể là 100% các cơ sở dữ liệu quốc gia và cơ sở dữ liệu chuyên ngành sẽ được rà soát, đánh giá, tiếp tục xây dựng, bổ sung và chuẩn hóa toàn diện theo tiêu chuẩn chung. Đồng thời, kế hoạch cũng nhắm tới nâng cao chất lượng cung cấp dịch vụ công trực tuyến, phục vụ hiệu quả công tác chỉ đạo, điều hành và cải cách thủ tục hành chính dựa trên dữ liệu.

Để đạt được mục tiêu này, Kế hoạch giao Bộ Công an chủ trì tham mưu và trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định quy định về Kiến trúc dữ liệu quốc gia tổng thể, khung quản trị, quản lý dữ liệu và từ điển dữ liệu dùng chung. Bộ Công an cũng được giao nhiệm vụ chủ trì và phối hợp với các bộ, ngành, cơ quan liên quan để rà soát, nghiên cứu, xây dựng và trình Chính phủ ban hành Nghị định về kết nối, chia sẻ dữ liệu bắt buộc giữa các cơ quan trong hệ thống chính trị.

Các bộ, ngành cũng được yêu cầu hoàn thiện hành lang pháp lý về chuyển đổi số, dữ liệu, bảo vệ dữ liệu cá nhân và định danh điện tử thuộc phạm vi quản lý nhà nước của bộ, ngành. Họ cũng cần ban hành tiêu chuẩn và quy chuẩn để kết nối, chia sẻ các dữ liệu theo lĩnh vực quản lý. Việc hoàn thiện các quy định về quản trị dữ liệu, chuẩn hóa dữ liệu đầu vào, cơ chế chia sẻ và kết nối liên thông dữ liệu cũng được coi trọng.

Kế hoạch cũng yêu cầu các bộ, ngành và địa phương triển khai số hóa các cơ sở dữ liệu quốc gia, chuyên ngành, chuẩn hóa và đồng bộ dữ liệu về Trung tâm dữ liệu quốc gia. Ưu tiên triển khai hoàn thiện 11 cơ sở dữ liệu quốc gia và chuyên ngành trọng yếu, trực tiếp phục vụ cải cách thủ tục hành chính, quyền lợi và nghĩa vụ thiết thực của người dân và doanh nghiệp.

Về nền tảng và hạ tầng, Bộ Khoa học và Công nghệ chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành và cơ quan xây dựng Khung Kiến trúc tổng thể quốc gia số. Đồng thời, đề xuất phương án nâng cấp, mở rộng Mạng truyền số liệu chuyên dùng phục vụ các cơ quan Đảng, Nhà nước.

Chính phủ cũng thống nhất chủ trương thành lập Ban Chỉ đạo quốc gia về dữ liệu do Thủ tướng Chính phủ là Trưởng Ban. Ban Chỉ đạo này sẽ giúp Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo và giám sát thực hiện các chủ trương, chiến lược, cơ chế chính sách về dữ liệu và hoạt động xây dựng, phát triển cơ sở dữ liệu quốc gia, cơ sở dữ liệu chuyên ngành.