Việc sắp xếp, sáp nhập các đơn vị hành chính để tinh gọn bộ máy nhà nước đang là một chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều địa phương đang gặp lúng túng trong việc áp dụng văn bản cũ và chậm ban hành văn bản mới, gây ra những gián đoạn trong hoạt động quản lý và ảnh hưởng đến quyền lợi của người dân.
Tình trạng “khoảng trống pháp lý” và “lúng túng thể chế” đang xuất hiện tại nhiều địa phương do tốc độ sắp xếp tổ chức bộ máy đang đi nhanh hơn so với tiến độ chuẩn bị thể chế. Điều này dẫn đến sự chồng chéo, mâu thuẫn hoặc thiếu hụt văn bản điều chỉnh, tạo ra những hệ lụy pháp lý nghiêm trọng.
Để khắc phục tình trạng này, cần tuân thủ các nguyên tắc bảo đảm thống nhất, ổn định hệ thống pháp luật khi tổ chức lại đơn vị hành chính. Việc sửa đổi, thay thế hoặc ban hành mới văn bản quy phạm pháp luật tại địa phương sau khi sáp nhập phải được rà soát kỹ lưỡng về mặt căn cứ pháp lý. Ngoài ra, cần bảo đảm tính kế thừa hợp lý và lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm trong quá trình xây dựng pháp luật.
Để hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật sau sáp nhập, cần thực hiện một số giải pháp cụ thể. Trước hết, cần tổ chức một cuộc tổng rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật đang áp dụng tại các đơn vị hành chính liên quan. Trên cơ sở rà soát, chính quyền cấp huyện cần lập danh mục phân loại các văn bản theo ba nhóm: (i) văn bản tiếp tục áp dụng không cần sửa đổi; (ii) văn bản cần sửa đổi, bổ sung; (iii) văn bản cần bãi bỏ.
Thứ hai, cần xây dựng bộ tiêu chí đánh giá chất lượng thể chế sau sáp nhập. Chất lượng thể chế không thể đo bằng số lượng văn bản ban hành mà cần có các tiêu chí rõ ràng về hiệu lực, hiệu quả, tính hợp pháp, tính khả thi và tính minh bạch.
Thứ ba, cần củng cố đội ngũ làm công tác pháp chế ở địa phương. Một trong những điểm yếu cố hữu của chính quyền địa phương là năng lực pháp chế chưa được quan tâm đúng mức. Sau sáp nhập, điều này càng trở nên nghiêm trọng khi địa bàn quản lý rộng hơn, số lượng đầu mối công việc tăng lên, nhưng đội ngũ làm công tác pháp chế vẫn còn mỏng, thiếu chuyên môn hoặc kiêm nhiệm.
Cuối cùng, cần áp dụng công nghệ thông tin trong hệ thống hóa và quản lý văn bản pháp luật địa phương. Việc quản lý văn bản thủ công đang là một rào cản lớn khiến các địa phương chậm trễ trong rà soát và điều chỉnh hệ thống văn bản quy phạm pháp luật.
Tìm hiểu thêm thông tin về sắp xếp đơn vị hành chính và các giải pháp hoàn thiện thể chế sau sáp nhập.
